Huring Paaram- Last Farewell in Bicol dialect
Bicol Translation of Last FarewellBicol: Huring Paaram
Ni Dr. Jose P. Rizal
Sinurat sa Bicol ni Jose T. Figueroa
Paaram saimo banuang minamahal, dagang pinaorog nin astro nin aldao,Perlang magayonon, mutia sa sirangan, maguinhauang Eden, ica babayaan.Aco mapa-gadan ta saimo I-alay buhay cong mamondo asin malipongao,Cun cuta na maogma, masarig, mabansay, lalo cong idolot ngani cang ma-buhay.
Sa campong labanan minaagap dacol, buhay hinahatod daing orong-orong,Di na iniisip cun anong aabton, lango an cabagay cun momoninongon.Dustang bibitayan, cetro o corona, madaog, manaog, magsaquit, mag ogma,An gabos na ini ranya sa sainda cun iyo an hagad can satuyang banua.
Can aco sadang pa, culang pa nin boot, caso dacula na sangcap na nin cosog,Ica, iyo sana sa isip an laog, ica daing iba an pinngangatorog.¡Daing hanap cundi, oh, mutia nin dagat! An luha sa mata obos na mahoblas,Angog mong magayon ma-panong liuanag, sa puso ma-hale an tacot, an ngirhat.
Aco magagadan oras nin pag-sinag sa licod nin diclom, aldao nin libertad,Cun hanap mo, banua, dugo mag-uarasac, uya an dugo co minsan anong oras.I-uasac mong biyo, di mo pagnyanongan, cun mataong curay sa aldao na iyan,Tara sacong laom dugo co uarasan, gayon nin banaag na bagong somirang.
Banuang dayaday co na pagñatorogan, mau-ot cong bolanos sa bilog cong buhay,Ma-buhay ca banua! Iyo an agrangay caining ma-hale, saimo ma-suhay.Ma-buhay ca! Oh, labilabing gayon, na aco ma-pucan, ica an bomangon,Ica an ma-buhay, aco an gadanon, asin an bangcay co sa lindong mo ilobong.
Cun sa linobongan co sa hodian na aldao, sa tahao nin doot igua nin somongao,Macumbabang burac saca mo matanao, hadoque ta iayn ancalag cong tunay.Hadoque ta nganing sacong ma-matean sa tahao nin lipot nin sacong linobongan,Masangayang init nin saimong hangao asin an managum na simong pagmahal.
Hare pag-olanga liuanag nin bulan, can boot somongco sa sacong linobongan,Aldao pabayae oras nin pagsirang cun i-alay saco an saiyang bangrao.Di mo pag-pogolon tomangis an doros, an gamgam tomogdon sa sacuyang cruz,Gamgam togotan mo na an pagcamoroot ipag-roquiao nia sa maogmang tigñog.
Pabayae an aldao sa cosog nin init, oran na ma-holog ibalic sa langitNa day nang ati, lobos nang matubis, ta caiba caiyan sacong hinanaquit.Pabayae an gabos na sacong catood magnangag-tangis sinda caining pag-talicod,Cun iguang ma-mibi sa sacong panongod, hagada man, banua, murauay co sa Dios.
Hagada sa lagñit an camoninogñan can manga gadan na simo an dahelan,Can magña aqui mong nasa bilangoan, ipaquemaherac an caguinhauaan.Asin magña inang sa luha nalamos, balo patin ilo tagob nin pag-tios,Sa gabos caini hagadang padagos hanap mong libertad ma-camtan mo tolos.
Cun sa labing diclom nin banguing lipotoc, ma-para sa mata an linobongan gabosNa day na cundi gadan an magtanod, moninong galange, hero mo i-ontoc.Herote nin marhay an camoninongan, misterio nin Bangui di mo pag-ribocan,Cun maca-dagñog ca tigñog na ano man, aco iyan, banua, simo nagroroquiao.
Cun an linobongan co lingao na nin gabos, day na nin tanda, day na minsan cruz,Arado togote asin an asadol, ronoton, i-uasac dagang minaosbol .Asin an abo ngapit can sacuyang bangcay, cun manga ronot na gabos sagcod tolang,Bago mapa-balic sa day nin saysay, sa simong alfombra maguin alpog lamang.
Cun siring day na sa saco nin haros na aco lingawan, paraon padagos,Sa panganoron mo, patag patin bolod di co oontocan sinda nin paglibot.Sa ogong, sa bac-ho, sa pag-aagrangay, sa manga pag-auit asin sa pag-roquiao,Saimong pagdangog tingog cong malinao, ta tingog mo aco sagcod noarin man.
Ma-saro sa curay, sa bangrao ma-salac, ma-iaba sa amio nin gabos na burac,Sa pagolit-olit, sa puso mo i-bogtac dalisay cong pag-tobod na di mapa-hamac.Inang Filipinas, saquit nin saquit co, huri cong paaram gñonian acoon mo,Ama patin ina iualat co saimo, sagcod pa an gabos na minamahal co.
Aco ma-paduman sa dagang mapalad, na daing oripon, verdugo, o palpal,An pag-tobod day iquina-gagadan, haros ta an Dios sana an nag-hahade duman.Paaram ina co, ama, magña tugang, buhay nin buhay co, saco nag-ataman,Paghale cong ini pag-pasalamatan ta iyong ma-tapos manga casaquitan.
Paaram, oh!Agom na nagherot saco, taga ibang daga ranga caining puso,Paaram sa gabos, di camo mag-mondo ta an cagadanon iyong pag-hingalo.
Note: Some words with gn have to be revised.
